Uzman Klinik Psikolog Kevser Baysal
• 12 Haziran 2023 - 5 dk • 5 dakikada okunabilir
Günümüzde insanların yaygın olarak kullandığı, bağımlılıklarından biri olan maddenin etkileri oldukça fazladır. Madde bağımlılığı, bir kişinin belirli bir maddeye karşı kronik ve tekrarlayan bir bağımlılık geliştirmesi durumudur. Bu madde, yasadışı uyuşturucu maddeler (örneğin kokain, eroin, metamfetamin), yasal olarak elde edilebilen maddeler (alkol, nikotin), reçeteli ilaçlar veya diğer maddeler olabilir. Bağımlılık genellikle madde kullanımıyla başlar ve bir döngü içinde ilerler. İlk deneme, merak, sosyal baskı, stres veya duygusal zorluklar gibi çeşitli nedenlerle gerçekleşebilir. İlk kullanımın ardından, bazı bireyler maddeyi tekrar kullanma eğilimine girer. Düzenli madde kullanımı, vücudun maddeye karşı tolerans geliştirmesine yol açar. Bu, aynı etkiyi elde etmek için daha fazla miktarda madde kullanma ihtiyacını doğurur. Sürekli madde kullanımı, bağımlılığa yol açar. Bağımlılık, hem fiziksel hem de psikolojik bir bağımlılığı içerir. Fiziksel bağımlılık, vücudun maddeye uyum sağlaması ve bırakıldığında yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması anlamına gelir. Psikolojik bağımlılık ise maddeye olan yoğun arzuyu ve kullanma isteğini ifade eder. Madde kullanımının durdurulduğunda veya azaltıldığında, birey yoksunluk belirtileri deneyimleyebilir. Bu belirtiler, vücutta fiziksel rahatsızlık, ruh hali değişiklikleri, uykusuzluk, anksiyete ve depresyon gibi çeşitli semptomlarla kendini gösterebilir. Bağımlılık ilerledikçe, kontrol kaybedilir. Kişi, madde alımını durdurmak veya kontrol etmek için çaba gösterse de başarısız olur ve maddeye bağımlı hale gelir. Madde bağımlılığı, beyindeki ödül sistemiyle ilişkilidir. Madde kullanıldığında, beyinde dopamin adı verilen bir nörotransmitter salgılanır. Dopamin, hoşluk, memnuniyet ve haz duygularından sorumlu bir kimyasaldır. Madde kullanımı, artan dopamin seviyeleriyle ilişkilendirilen bir zevk ve rahatlama hissi sağlar. Bu hoş duygular, beyindeki ödül sisteminde bir güçlendirme etkisi yapar ve kişiyi maddeyi tekrar arama ve kullanma eğilimine iter. Madde bağımlılığı tedavisi, bağımlılıkla mücadele etmek, madde kullanımını tamamen bırakmak veya kontrol altına almak, sağlıklı bir yaşam tarzı geliştirmek ve bağımlılığın neden olduğu zararları ele almak için tasarlanmış bir süreçtir. Bağımlılığın tedavisi uzun bir süreçtir ve çeşitli yöntemleri içerir. Tedavi genellikle bireyselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir ve tıbbi tedaviler, psikoterapi, davranışsal terapiler, destek grupları, rehabilitasyon programları ve sosyal destek ağları gibi farklı bileşenleri içerir. Tedavi sürecindeki temiz kalma süresi, madde kullanımının bırakıldığı veya azaltıldığı süreyi ifade eder. Bu süre, bireyin bağımlılıkla mücadelesinde bir hedef olarak kabul edilir. Nüks, bir kişinin tedavi süreci sırasında tekrar madde kullanmaya başlaması veya maddeye yeniden bağımlı hale gelmesi anlamına gelir. Tedavi sürecinde nükslerin oluşması yaygın bir durumdur. Nüksler, tedavinin bir parçası olarak kabul edilir ve bir geri düşüş olarak görülmez. Nüksler tedaviye devam etme, tedavi planını gözden geçirme ve güçlendirme fırsatı sunar. Bağımlılıkla mücadele etmek zorlu bir süreç olsa da, uygun destek ve tedaviyle sağlıklı bir yaşama dönüşebilir. Tedavi süreci, bireyin bağımlılığıyla ilgili farkındalığını arttırması, nedenleriyle yüzleşmesi, bağımlılıkla mücadele becerilerini geliştirmesi ve sağlıklı bir yaşam tarzı oluşturması üzerine odaklanır. Temiz kalma süresi arttıkça, bireyin bağımlılıkla mücadele etme becerileri güçlenir ve yaşam kalitesi genellikle iyileşir.
Not: Bu içerik yalnızca bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır ve terapi sürecinin yerini kesinlikle tutmaz. Psikolojik durumunuzu yönetme süreciniz yorucu ve zor geçiyor ise lütfen profesyonel yardım almayı hedefleyin.
Yazar: Rozelin Sungur, Stajyer Psikolog
Düzenleyen: Kevser Baysal, Uzman Klinik Psikolog
