Uzman Klinik Psikolog Kevser Baysal
• 17 Nisan 2021 • 5 dakikada okunabilir
Yaşamda oldukça zor anlardan biri, ebeveynlerin yakın ilişkilerinde bir ölüm ile karşı karşıya kaldıklarında bunu çocuklara nasıl ifade edecekleri, hangi duygu ile aktaracakları veya ne zaman söyleyecekleri konusunda kaygılı ve kararsız olmalarıdır. Yetişkinleri oldukça zorlayan bu durum çocuklarla bu durumu paylaşma sonrasında daha da güç kılacaktır. Ebeveynler ölümü bahsetmekten çekinir veya kaçınır. Unutmamak gerekir ki çocuklar anne ve babanın duygularını hisseder ve bu üzüntü, mutsuzluktan bir parçada olsa kendilerine pay alırlar. Bu nedenle çocuklara dürüst, açıklayıcı ve net olunmalıdır.
Bu süreçte en önemlisi ise çocuğun yaş aralığı ve gelişim sürecidir. Okul öncesi dönemde her ne kadar ebeveynler farkında olmasa da çocuklar sokakta yürürken ölü bir hayvan, televizyon karşısında ölüm ile ilgili bir haber veya masallarda ölüm kelimesine şahit olmuşlardır. Tabi ki çocukların zihnin içerisinde bir kelime fakat anlamı tamamlanmamış veya belirsizlikle dolu olan bu kelimeyi doldurmak ebeveynlerin elinde. Bu kelime içeriğini doldurmak için ebeveynlerin ölüm ile ilgili konuşması bu kelimeye her seferinde biraz daha anlam katacaktır. Herhangi bir kriz durumuyla karşı karşıya kalındığı vakitte daha iyi yönetebilmek adına oldukça faydalı olacaktır. Okul öncesi döneminde olan çocukların bizim algı sürecimiz gibi olması mümkün değildir. Bu yaş aralığında ki çocuklar’’ nereye gitti? Ne zaman gelecek? ’’gibi sorular yöneltir. Burada çok önemli olan kısım ise çocuklara kısa ve net cevaplar verilerek iletişim kurulmalıdır. Ebeveynler bu durumu ‘’uzaklara gitti, uykuya daldı’’ şekilde cevaplaması çocuğun kafasını karıştırıp çıkmaza ve endişeye sürükleyebilir. Ölen kişinin ölüm nedenini ebeveynler açıklarken ‘’ Havva teyzen çok yaşlı olduğu için öldü.’’ cümlesinden sonra çocuklar, bunu açıklayan ebeveynlere siz ne zaman öleceksiniz gibi sorular yöneltebilir. Burada çocuk bakım veren kişileri kaybedeceğini aynı zamanda bakımını kimin gerçekleştireceğini düşünerek bu soruyu yöneltir. Bu soruya ise yine net ve açıklayıcı şekilde cevap verilmelidir. ‘’ Bizler için kaygını anlayabiliyoruz. Çoğu insan uzun yaşar ve bizler de uzun zaman yaşamayı düşünüyoruz. Ne ihtiyacın olursa baban ve ben yanında olacağız.’’ şeklinde açıklama yapma çocuk için faydalı olacaktır. Bu soruyu birçok kez sorabilir ve güven vermek adına aynı şekilde tekrar cevap verilmelidir. Aynı zamanda çocuklar ölen kişilerin nereye gittiğini sorması olasıdır. Örneğin ‘’ Teyzen öldü, ölen insanları bir daha maalesef göremiyoruz. Onlara olan sevgimiz hep daim olacak. Resimlere bakarak onunla konuşabiliriz demek yararlı olacaktır.
Okul öncesi döneminden çıkmış olan çocuklar için ‘’ölüm’’ kelimesi çok somuttur. Ölümü herkesin yaşayacağını ve geri dönüşü olmadığını bilir. Cenaze töreni, mezar ziyaretlerini çocuk gerçekleştirebilir.
Çocuğa ölümü açıklarken dikkat edilmesi gereken hususlar;
• Öncelikle en önemlisi anne ve babanın kendini hazır hissetmesi gerekmektedir.
• Anne ve baba açıklama yaparken sakin kalmalıdır. Aynı zamanda üzülmek ve ağlamak çocuk karşısında çok normal olacaktır. Burada ki kritik nokta ise aşırı tepkilere çocuk maruz bırakılmamalıdır.
• Ölümü aslında diğer canlılar üzerinden vermeniz çok daha rahatlatıcı olacaktır. Örnek olarak bitkileri verebilirsiniz. Dünyada olan tüm canlıların böylelikle yaşam sürelerinin olduğunu çocuk daha kolay şekilde anlayacaktır.
• Çocuklarla yetişkinler benzerdir. Yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da yas dönemleri vardır. Bu durumda çocuğun davranışlarında ve duygu durumunda değişiklik olması da oldukça mümkündür.
Not: Bu içerik yalnızca bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır ve terapi sürecinin yerini kesinlikle tutmaz. Psikolojik durumunuzu yönetme süreciniz yorucu ve zor geçiyor ise lütfen profesyonel yardım almayı hedefleyin.
